قنات بلده فردوس پدیده‌‌ای شگفت‌انگیز و بی‌بدیل در دل کویر

محمدحسن طالبیان پس از بازدید یک روزه به همراه کارشناس ارزیابی یونسکو از مجموعه قنوات بلده در شهرستان فردوس در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در فردوس اظهار داشت: قنات بلده فردوس از ارزش‌ها و مفاخر منطقه فردوس و خراسان جنوبی به شمار می‌رود و مردم باید با حساسیت بیشتری از این اثر تاریخی مهم حفاظت کنند.
وی افزود: قنات بلده فردوس از 15 رشته قنات تشکیل شده که این قنات با یک دانش سنتی بسیار درجه یک مدیریت می‌شود و آب استحصالی از آن سبب آبادانی منطقه و نیز سیراب شدن بیش از دو هزار و 382 هکتار مزارع و باغات کشاورزی می‌شود.
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور تصریح کرد: ارزش‌های اجتماعی، دانش سنتی و مدیریت سنتی آب بلده سبب شد تا این اثر تاریخی هزار ساله در پرونده ثبت جهانی قنوات ایرانی قرار گیرد.
طالبیان یادآور شد: جهانی شدن قنات بلده فردوس در مراحل پایانی قرار دارد و پس از بازدید و بررسی نماینده یونسکو و نیز ارزیابی کمیته‌های مختلف، پرونده قنات بلده در سال 2016 در یونسکو مطرح و نتیجه نهایی اعلام می‌شود.
وی گفت: در حال حاضر بیش از 40 هزار رشته قنات در کشور فعال است که از این تعداد تنها 11 رشته قنات در پرونده ثبت جهانی قرار گرفته است که این قنوات در شهرهای کرمان، بم، یزد، اصفهان، اراک، فردوس و گناباد قرار دارد و پس از بازدید کارشناس ارزیاب یونسکو، تیرماه سال آینده در جلسه صحن علنی کمیته میراث جهانی در یونسکو مطرح می‌شود.
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور افزود: با قرار گرفتن قنات بلده فردوس در فهرست جهانی این اثر تاریخی به 36 زبان زنده دنیا معرفی و به مقصدی برای جهانگردان و گردشگران از سراسر دنیا تبدیل می‌شود و علاوه بر این نیز مردم منطقه به ارزش آن بیشتر پی برده و در حفاظت از آن تلاش می‌کنند و دیگر آن که همه جهان نسبت به این قنات تاریخی حساس و چنانچه تهدیدی در منطقه به وجود آید همه جهانیان به کمک می‌شتابند.
آبیاری دو هزار و 382 هکتار از باغات فردوس با آب بلده
مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی تون و بلده نیز تصریح کرد: قنات بلده فردوس متشکل از 15 رشته قنات و چهار دهنه چشمه است که از اعصار گذشته در دل کوه‌های شرقی فردوس حفر شده و حداکثر دبی آب آن حدود 300 لیتر بر ثانیه است که بر اثر خشکسالی چند سال اخیر به 150 لیتر بر ثانیه کاهش یافته و در حال حاضر این قنات پس از طی 35 کیلومتر مسیر خود بیش از دو هزار و 382 هکتار از زمین‌های کشاورزی فردوس را سیراب می‌کند.
اقدس کرم‌پور یادآور شد: حدود 400 سال پیش تعداد زیادی از مالکان آب بلده بر اثر بیماری جان خود را از دست دادند، به‌طوری که حدود سه هزار فنجان آب بدون مالک مانده بود در این هنگام شاه عباس صفوی که به همراه شیخ بهاء پیاده از سمت اصفهان به مشهد مقدس در حرکت بود از شهر تون گذر کرده و هنگام ورود وی، میرتونی شخصیتی دانشمند و فاضل از شاه خواست تا این آب را وقف چهار طبقه سادات، علما، فقرا و صلحا کند و شاه عباس نیز این درخواست را می‌پذیرد.
وی گفت: مرحوم شیخ بهاء در همان مسافرت خود، آب بلده را به دو نهر مساوی تقسیم کرد، به طوری که هر هشت روز یک بار باغات و مزارع سیراب می‌شود و این هشت روز را یک مدار می‌گویند.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی تون و بلده افزود: واحد سنتی در مدیریت آب بلده فنجان است که هر فنجان معادل سه دقیقه در ساعت است و آب بلده فردوس شامل هفت هزار و 680 فنجان است و تعداد 480 فنجان «راه آب» یا به اصطلاح محلی «کم جوی» از آن کسر می‌شود و هفت هزار و 200 فنجان باقی می‌ماند و به 32 طاقه تقسیم می‌شود و هر طاقه 225 فنجان است.
کرم‌پور تصریح کرد: آب بلده فردوس یکی از جاذبه‎‌های طبیعی شهرستان فردوس است که در دو طرف شاه جوی بلده در قدیم تا خود شهر تاریخی فردوس به فاصله حدود 20 کیلومتر مشجر و درخت‌کاری بوده که از آن میزان مسافت، امروز حدود 9 کیلومتر به صورت پیوسته و در محدوده دو باغستان سفلی و علیا و چند کیلومتر نیز در محدوده باغشهر اسلامیه مشجر باقی مانده است.