به گزارش تابناک یزد، تا همين چند سال پيش گمانه‌زني‌هاي كمي درباره آينده طبيعت و اقليم ايران انجام مي‌شد و يا اينكه اطلاعات آن دراختيار افكار عمومي قرار نمي‌گرفت از اسفندماه ۱۳۹۲ ناگهان درها باز شد و اطلاعات به بيرون فرستاده شد. بيشترين اطلاعات ارايه شده از اقليم ايران در سال ۱۳۹۳ مرتبط با منابع آبي بود كه روزگار دهشتناكي را ترسيم مي‌كرد.
بخش كشاورزي طيف گسترده‌اي از فعاليت‌ها از قبيل توليدات محصولات زراعي، باغي و گلخانه‌اي، دامداري، پرورش طيور، كرم ابريشم و زنبور عسل، آبزي‌پروري و... را شامل مي شود. با توجه به وابستگي شديد فعاليت‌هاي كشاورزي در ايران به شرايط جوي به ويژه ميزان بارش، تغييرات اقليمي آثار شديد و تعيين‌كننده‌اي بر بخش كشاورزي خواهد داشت. بر اساس نتايج شبيه‌سازي‌هاي انجام شده تغييرات اقليمي آثار زير را بر بخش كشاورزي به همراه خواهد داشت:
- با كاهش بارش و افزايش دما، افزايش نمكزارها و كاهش اراضي قابل كشت قطعي است.
- كاهش ميزان بارش و افزايش دما در اكثر نقاط كشور به ويژه در مناطق غرب و جنوب غربي، موجب كاهش قابل ملاحظه پوشش گياهي و عملكرد محصولات ديم خواهد شد. شايان ذكر است كه هم‌اكنون بيش از ۵۰ درصد اراضي كشاورزي ايران به صورت ديم كاشته مي‌شوند.
- توليد غلات كشور تا سال ۲۰۲۰ تا ۵ درصد، تا سال ۲۰۵۰ تا ۱۰ درصد و تا سال ۲۰۸۰ تا ۳۰ درصد كاهش مي‌يابد.
- عملكرد گندم ديم در سال ۲۰۲۵ تا ۲۰ درصد و تا سال ۲۰۵۰ تا ۳۳ درصد كاهش خواهد يافت.
- كاهش بارش در مناطق شمالي كشور موجب مي‌شود آب كافي براي كشت برنج تامين نگردد و اين امر كاهش توليد برنج در كشور را به همراه خواهد داشت.
- قيمت غلات در سال ۲۰۲۰ تا ۱۵ درصد و در سال ۲۰۵۰ تا ۲۰ درصد نسبت به سال ۱۹۹۰ افزايش خواهد يافت.
- افزايش دما در فصول سرد سال باعث افزايش علف‌هاي هرز، آفات و بيماري‌هاي گياهان مي‌شود و از اين طريق موجب افزايش هزينه توليد و استفاده بيشتر از سموم و آفت‌كش‌ها و آلودگي محيط زيست خواهد شد.
- افزايش دما و كاهش بارش موجب كاشه توليد محصولات زراعي و علوفه خواهد شد و اين امر بر عملكرد فعاليت‌هاي دامداري و پرورش طيور نيز تاثير خواهد گذاشت.
- افزايش دما در فصل گرما موجب استرس‌هاي دمايي دام و طيور خواهد شد و از اين طريق نيز بر ميزان توليد گوشت و شير در كشور تاثير خواهد گذاشت.
- كاهش بارش در اكثر نقاط كشور موجب كاهش ظرفيت‌هاي كمي و كيفي مراتع و كاهش توليد محصولات دامي خواهد شد.
- افزايش دما و كاهش رواناب ورودي رودخانه‌ها به درياي خزر و آلودگي رودخانه‌ها موجب كاهش ماهيان درياي خزر خواهد شد.
- افزايش دما و شوري آب به همراه تغيير در جريانات اقيانوسي در اقيانوس هند، بر زندگي ماهي تون تاثير منفي خواهد داشت.
- افزايش دما صنعت پرورش ماهيان سردابي (ماهي قزل‌آلا) را به شدت متاثر مي‌كند و با كاهش دما و رواناب رودخانه‌ها، آب مورد نياز براي پرورش ماهيان گرم آبي كاهش خواهد يافت.
اثر تغييرات اقليمي بر منابع آب كشور
منابع اب كشور از جمله بخش‌هايي است كه به طور جدي از تغييرات اقليمي متاثر خواهد شد و حوزه‌هاي وسيعي از آن شامل منابع آب‌هاي سطحي و زيرزميني، سازه‌هاي آبي، شبكه‌هاي آب و فاضلاب، شبكه‌هاي آبرساني شهري، ايستگاه‌هاي پمپاژ و سازه‌هاي مرتبط با بخش آب با پيامدهاي قابل ملاحظه‌اي روبه‌رو خواهند بود. برخي از اين پيامدها در ادامه آمده است:
- امنيت سازه‌هاي آبي كشور با افزايش تعداد بارش‌هاي سنگين و سيل‌آسا با ريسك بيشتري روبه‌رو خواهد بود.
- سرانه ذخاير آبي كشور تا حدود ۱۳۰۰ متر مكعب كاهش خواهد يافت.
- با افزايش يك درجه سانتيگراد دماي كشور، معادل ۱۳ ميليارد متر مكعب منابع آبي كشور از طريق تبخير از دسترس خارج مي‌شود و اين تهديد بزرگي براي منابع روباز آبي كشور است.
- رژيم كمي و كيفي منابع آب سطحي و ذخاير برف و يخچال تغيير خواهد كرد و اين امر منجر به افزايش رواناب در زمستان و كاشه آن در بهار خواهد شد.
- رواناب در ۵ حوضه آبريز كشور افزايش و در ۳۰ حوضه كاهش خواهد يافت. بيشترين كاهش رواناب در حوزه‌هاي كرخه (۳۸ درصد) و كارون (۳۶ درصد) خواهد بود. رواناب حوضه‌هاي آبريز تالش و انزلي ۱۲ درصد افزايش خواهد يافت.
- استان‌هاي خوزستان، فارس، چهارمحال و بختياري، كهكيلويه و بويراحمد و اصفهان با بيشترين كاهش رواناب روبه‌رو خواهند شد.
- با توجه به اينكه ۹۰ درصد توليد برق‌آبي در حوضه‌هاي كارون و كرخه انجام مي‌شود، با كاهش بارش و رواناب در اين حوضه‌ها، كاهش توليد نيروگاه‌هاي برق آبي كشور در ۲۵ سال آتي قطعي است.
اثرات تغييرات اقليمي بر نواحي ساحلي
نواحي ساحلي ايران در سه منطقه درياي خزر (نواحي ساحلي شمال كشور)، خليج فارس و درياي عمان (نواحي ساحلي جنوب كشور) قرار دارد. ايران داراي ۲۷۰۰ كيلومتر خط ساحلي است و ۱۰ ميليون نفر در مناطق ساحلي كشور زندگي مي‌كنند. فعاليت اقتصادي اصلي ساكنين نواحي ساحلي شمال كشور، كشاورزي، ماهيگيري و گردشگري است و در نواحي ساحلي جنوب كشور، ماهيگيري، كشتيراني و صنعت فعاليت‌هاي اصلي اقتصادي مي‌باشند. تغييرات اقليمي بر اين نواحي اثرات مختلفي دارد. اين اثرات شامل موارد زير مي‌باشند:
- تا سال ۲۰۴۰ ميزان بارش در رودخانه ولگا افزايش خواهد يافت. با توجه به اينكه بيش از ۸۰ درصد آب ورودي به درياي خزر از اين رودخانه تامين مي‌شود، سطح درياي خزر افزايش خواهد يافت.
- كاهش بارش، افزايش دما و فعاليت‌هاي انساني موجب كاهش پوش گياهي و كاهش رواناب در حوضه درياي خزر مي‌شود و فرسايش خاك و كاهش زاد و ولد ماهيان مهاجر از دريا به رودخانه‌ها را به همراه داشت.
- افزايش دما باعث شوري آب مي‌شود و از اين طريق، بر زندگي آبزيان تاثير خواهد گذاشت.
- با كاهش بارش و افزايش دما در مناطق غربي و همسايگان غربي كشور، ميزان گرد و غبار افزايش مي‌يابد و بر شدت كدورت و ميزان بار رسوبي خليج فارس افزوده خواهد شد.
- شدت و فركانش طوفان‌هاي درياي عمان به دليل فقر پوشش گياهي ناشي از كاهش بارش در سواحل اين دريا، فرسايش خاك و ورود رسوبات به دريا افزايش مي‌يابد.
جمع‌بندي و نتيجه‌گيري
تغيرات اقليمي طي ۲۵ سال آينده از طريق تغيير متغيرهاي آب و هوايي حوزه‌هاي مختلفي از منابع توليد كشاورزي ايران را متاثر خواهد كرد و از اين طريق آسيب‌هايي بر اين منابع وارد خواهد شد. كاهش متوسط بارش به ميزان ۹ درصد، افزايش يك درجه دماي كشور، ۴۰ درصد افزايش بارش‌هاي سنگين و سيل‌آسا، كاهش تعداد روزهاي يخبندان و افزايش روزهاي داغ و خشك و وقوع خشكسالي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي چشم‌انداز اقليم يايران تا سال ۲۰۴۰ ميلادي مي‌باشد.
در حوزه آب، تغيير اقليمي امنيت سازه‌هاي آبي كشور را تهديد، ذخاير آبي را كاهش، تبخير منابع آبي را افزايش و رژيم كمي و كيفي منابع آب را تغيير خواهد داد. افزايش دما و كاهش بارش موجب كاهش رواناب در ۳۰ حوضه آبريز كشور از جمله كرخه و كارون و افزايش رواناب در ۵ حوزه آبريز به ويژه حوزه تالش و انزلي خواهد شد. به دليل كاهش شديد آب‌هاي سطحي و رواناب در دو حوضه آبريز كرخه و كارون ميزان توليد برق آبي كشور با كاهش قطعي مواجه است.