اگرچه صاحبنظران و کارشناسان علوم شهری و شهرسازی تعاریف متفاوتی از شهر ارائه کرده اند؛ اما همه آنها محله را به عنوان یکی از عناصر مشترک شهرها معرفی می کنند.
محله از خانه های مجاور در یک فضای جغرافیایی مشخص تشکیل می شود که خانواده های ساکن در آن احساس آشنایی و قرابت می کنند.
محیطی که از تجمع و به هم پیوستگی، معاشرت نزدیک، روابط محکم همسایگی و روابط غیررسمی به وجود می آید و باعث ایجاد هویت مشخص اجتماعی، الگوها و سبک زندگی مشترک و نیز افزایش "سرمایه اجتماعی" خواهد شد.
شهر موجودی زنده و سامانه ای هم بسته تلقی می شود که محلات همچون سلول های این موجود زنده کارکردهای خاص خود را دارند، به گونه ای که تضعیف یا کارکرد نادرست آنها کل سامانه را مختل می کند، از طرفی نبود ارتباط منظم و ساختاریافته محلات، نظام پیوند هدفمند و سازمان یافته شهر را دچار مشکل خواهد ساخت.
چالش های متعدد و بحران زندگی به ویژه در اردبیل از جمله نبود تعادل نسبی در روند زندگی اجتماعی-شهری، افزایش مطالبات شهروندان، عدم مطابقت نیازها و خواسته ها با منابع مالی و ظرفیت های اداری، علی الخصوص در نهادهای خدماتی و عمومی از جمله شهرداری اردبیل، کم اطلاعی شهروندان از حقوق و تکالیف شهروندی، تضعیف روابط اجتماعی، مدیریت شهری (شهرداری و شورای شهر اردبیل) را با معضلات روزافزونی مواجه ساخته است.
این وضعیت درحالی نمود بیشتری پیدا میکند که مدیریت واحد شهری برای راهبری امور معنوی-مادی در حیات شهری هنوز محقق نشده است.
یکی از موضوعات مهم و حیاتی امروز در شهرسازی کشور گسترش نقش مردم در فرآیند توسعه پایدار شهری است. توسعه پایدار با مشارکت مردمی همراه بوده و مبتنی بر کاهش فقر است که این مشارکت شامل دخالت مردم در تمام ابعاد سیاستگذاری، الویت بندی نظارت، اجرا و پیگیری کلیه مراحل ارائه خدمات اجتماعی است.
تجربه تاریخی و فرهنگی ما در گذشته و اداره شهرها در دنیای مدرن، حاکی از آن است که مشارکت از پایین به بالا -به ویژه در مدیریت محله محور- (برخلاف نظام برنامه ریزی و مدیریتی کشورمان که از بالا به پایین است)، یکی از بهترین راهکارها برای کاهش مشکلات شهری است، زیرا محله به عنوان یک واحد جغرافیایی-تاریخی که هویت نمادین آن براساس مناسبات و روابط اجتماعی- فرهنگی، شکل گرفته و مناسب ترین و پایدارترین شکل یک سازمان اجتماعی است که می تواند مطمئن ترین و بهترین راه تصمیم گیری و اجرا در اداره امور شهری را متجلی سازد.
شهر اردبیل که با رشد و توسعه بی رویه فضایی، جغرافیایی و جمعیتی در اثر غفلت مسئولان اسبقش به سامانه ای چند تکه، فاقد هویت و ناقص تبدیل شده است و محلاتش به خصوص محلات دروازه، طوی، سرچشمه و پیرعبدالملک که دارای قدمت تاریخی و اجتماعی و تاثیرگذار در مناسبات شهری اردبیل می باشند همچون چسبی ضعیف عمل می کنند که اندک هویت شهری اردبیل را حفظ نموده اند و با اندکی غفلت، آنها نیز دچار اضمحلال و گسیختگی خواهند شد، هرچند که امید شهرسازان، شهرسامانان و شهروندان اردبیلی به محقق شدن طرح احیای بافت تاریخی توسط شهردار جدید اردبیل و شورای اسلامی شهر اندکی زنده شده است اما بیم آن می رود که در اثر غفلت و ناکارآمدی عده ای و نداشتن نسخه مناسب و پکیچ فنی -اجرایی ویژه این فرصت نیز از دست برود.
حال به زعم نگارنده و باعنایت به توجهات ویژه شهردار جدید اردبیل"دکتر لطف اللهیان "به مقوله توسعه اجتماعی-فرهنگی در شهر اردبیل و مقدم شمردن احداث تفکر بر احداث راه و ساختمان و نظر به وجود افراد با تجربه و با سابقه و دارای پتانسیل علمی، اجتماعی-فرهنگی و سیاسی در مجموعه جدید مدیریتی اش و همراهی اعضای شورای اسلامی شهر همچون خانم لیلا تقوی (مشاور رییس شورای عالی استانهای آذری زبان) و حاج حسین افسانه (شهردار اسبق اردبیل) و اکثر اعضای با سابقه و کارآمد شورای شهر اردبیل، امید آن می رود که رویکرد تمرکز گرایانه مدیریت شهری اردبیل به رویکرد غیرتمرکزگرای محله ای تغییر یابد و این میسر نخواهد شد مگرآنکه ادبیات نظری، رویکردها و مدل های مناسب مشارکت و توسعه محله ای به اندازه کافی موجود باشد و تجارب شهری موفق در این عرصه، ولو در استان های همجوار آذری و شمالی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
مهندس مرتضی بخشی
کارشناس ارشد شهرسازی
با این مدیران شهرداری به هیچ وجه مشارکت محله ای سهله ، شهر به بیراهه میرود.