تابناک/ حفاظت از محیطزیست به همان اندازه که وظیفه دولتهاست، نیازمند کمک، همیاری و مشارکت آگاهانه و همه جانبه مردم است، افراد یک جامعه از مرد و زن و کودک، نقشی جدی در زمینه حفاظت از محیط زیست دارند.
از آنجایی که دستیابی به محیط زیستی سالم درهر کشور، با آگاهی عموم مردم آن جامعه ارتباط دارد، بنابراین آموزش میتواند در این امر بسیار موثر باشد. محیط زیست موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است، به وجود میآید. محیطزیست، محل زندگی و تأمین کننده اصلیترین نیازهای انسان است و پدیدهای است که هر روز بر اهمیت آن افزوده میشود. یکی از ارکان مهم توسعه پایدار در جوامع امروز وضعیت محیطزیست است؛ طوری که رشد و توسعه سایر بخشهای اقتصادی و اجتماعی با حفظ و پایداری آن محقق میشود.
جهان امروز در حالتی قرار دارد که متخصصان محیط زیست آن را حالت «فشار بیش از حد و سقوط» مینامند. بدین معنا که سیستم اکولوژی طبیعت در حال نابودی تدریجی است و در نهایت محیط زیست کره ما از جهات مختلف تحت فشار شدید قرار گرفته است. رشد و توسعه جوامع جهانی به خصوص در دهههای اخیر اگرچه پیشرفتهای شگرفی را در عرصههای مختلف به همراه داشت و نوع بشر را به آرامش نسبی نزدیک کرد، اما رسیدن انسان به این دستاوردها به بهای شکستن پلهای پشت سرش تمام شد و جهان را به ناگاه در یک دوره کوتاه با رشد فزاینده تخریب محیط زیست روبرو نموده است. انسان در طول دوران حضور کوتاهش در طبیعت، به دنبال عملکرد سودجویانه و تاحدودی ناآگاهانه خود، جهان و موجودات آن را تحت فشار شدیدی قرار داده است.
فعالیتهای انسانی در دوره کوتاهی منجر به رشد فزآینده تخریب محیط زیست شده است
روند تخریب محیط زیست به علت جستجوی روزافزون بشر برای کشف داراییهای طبیعت، جنون سرعت، عطش ارتباط، رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و افزایش مواد زائد ناشی از آن، تخریب جنگلها، بارانهای اسیدی، آلودگیهای صوتی، فرهنگ مصرف پایان ناپذیر، بحران انرژی و محدودیت دوام ذخایر، اتلاف و تخریب منابع طبیعی و...، همه باعث دخالت افراطی بشر در طبیعت شده است. مسئله مهم آن است که؛ چنانچه روند بر هم خوردن تعادل محیط زیست ادامه یابد، بدون تردید نه تنها آرامش و امنیت زندگی انسان، بلکه موجودیت او هم در معرض تهدید و خطر قرار گرفته و بالاخره حیات بشر را نابود خواهد کرد، لذا نیازمند عزم ملی و بینالمللی برای حفاظت از محیط زیست در اقشار مختلف جامعه بیش از پیش احساس میشود.
انسان برای توسعه امکانات و نیازمندیهای خود به راحتی هر بخش از طبیعت را که اراده نمود تخریب کرد، جنگلها را ازبین برد، تالابها را خشک کرد، با شهرنشینی زمینهای مساعد را نابود ساخت و این مسئله به مرور زمان پهنه طبیعت را با بحران زیستی روبرو ساخت. امروزه کارشناسان و محققان، بشر را به عنوان بزرگترین عامل تخریب و تغییر محیط زیست مطرح مینمایند و علت اصلی این اتهام را الگوی نادرست مصرف و سبک زندگی او میدانند. گزارش صندوق جهانی حیات وحش (WWF) نشان داد که انسان در هوا، دریا و خشکی در حال بلعیدن منابع به سرعتی معادل 20 برابر توانایی منابع مزبور برای تجدید و احیا است؛ به طوری که مصرف بیرویه منابع طبیعی تا سال 2050 به 220 درصد کل ظرفیت منابع موجود بالغ خواهد شد.
افزایش آگاهی محیط زیستی کلید حل بسیاری از مشکلات محیط زیستی است
رفتار انسان در برخورد با محیط زیست عامل مهمی در کاهش مخاطرات محیط زیستی است. بر اساس نظر پژوهشگران آگاهی محیط زیستی به اطلاعات فرد درباره مشکلات محیط زیستی، عوامل مؤثر در گسترش این مشکلات و اطلاعات درباره آنچه فرد میتواند برای بهبود این وضعیت انجام دهد، اطلاق میشود. به نظر آنها دانش محیط زیستی میتواند «دانش درباره نظام محیط زیست»، «دانش عمل محیط زیست» یا «دانش درباره فواید رفتار محیط زیستی مسئولانه» باشد. با افزایش آگاهی و دانش بر توانمندی افراد و استقلال آنها در ارتباط با مسئولیتپذیری برای حفاظت محیط زیست نیز افزوده میشود.
یکی از پیش فرضهای اساسی در مطالعات محیط زیست این است که بسیاری از مشکلات را میتوان با افزایش آگاهی عمومی و آموزش در مورد محیط زیست برطرف کرد. به عبارت دیگر اعتقاد بر این است که آگاهی و آموزش محیط زیستی کلید حل بسیاری از مشکلات محیط زیستی است. هدف از آموزشهای زیست محیطی کمک به بالا رفتن سطح آگاهی زیست محیطی شهروندان برای حفظ محیط زیست در مقیاس محلی، منطقهای و جهانی است. همچنین ایجاد و ارتقاء حساسیت در افراد نسبت به حوادث و تغییراتی است که در طبیعت رخ میدهد.
حفاظت از محیط زیست وظیفه عمومی است
امروزه در قوانین بسیاری از کشورها نابود کردن محیط زیست جرم محسوب میشود و برای مرتکبان آن مجازات تعیین شده است. اگر بپذیریم که مجازاتها (حبس، جزای نقدی و غیره) میتواند در پیشگیری از جرائم مفید باشد؛ جرایم محیط زیستی از این قاعده مستثنی نیست. درجمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعدی باید درآن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی میشود از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آنکه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.
آموزش محیط زیست، بنیادیترین شیوه در حفاظت محیط زیست بوده که هدف از آن یافتن مناسبترین و بهترین نظام و شیوه ارائه مطالب و نحوه فعالیتها و اجرای ساختاری است که زمینهساز ارتقاء آگاهیهای زیست محیطی در سطح جامعه است تا از این طریق هر فرد جامعه، خود را از طریق احترام گذاشتن به طبیعت، مسئول در حفظ و حمایت از محیط زیست بداند.