تابناک فارس به نقل از فارس: مادرم همیشه حساسیت زیادی به حمام کردن ما داشت. اصلاً لیف و صابون تنها را به عنوان حمام درست و حسابی قبول نداشت و همیشه می‌گفت باید کیسه بکشید تا چرک از تنتان بیرون برود. روزی که خودش ما را حمام می‌برد و کیسه و سفیداب می‌زد خواب خوشی در شب داشتیم و فکر می‌کردیم که خواب بچگی باید خوش و سنگین باشد. امروز فرهنگ این نوع حمام کردن در بسیاری از خانواده‌ها رو به فراموشی است و به اصطلاح امروزی‌ها به دوش گرفتنی خلاصه می‌شود. اما من امروز دلم یک حمام کودکانه می‌خواهد تا راحت بخوابم و مطمئنم تمیزی پوست با خواب خوب رابطه مستقیم دارد.
توجه به نظافت فردی باور و شیوه اجداد ما بوده است و از دیرباز و قبل از اینکه در اروپا فرهنگ استحمام و حمام شخصی و عمومی وجود داشته باشد در کشور ما حمام بخشی از سازه معماری اصلی در عمارت‌ها به شمار می‌رفت. فارس و شیراز نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و به حمام توجه ویژه شده است، آنچنان که امروز حمام وکیل و حمام ارگ از نمونه‌های بارز این بناها در شیراز هستند که به عنوان سازه معماری تاریخی مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرند.
انس با فرهنگ پاکیزگی
یک کارشد ارشد معماری تاریخی با اشاره به اینکه در گذشته حمام‌ها علاوه بر محلی برای نظافت، مکانی برای تبادل نظر نیز بوده‌اند، می‌گوید: مردم در حمام عمومی به همفکری و بحث در مورد جامعه و فرهنگ می‌پرداختند.
محمود افرا ادامه می‌دهد: مراسم بسیاری نیز در همین حمام‌ها برگزار می‌شد که از نمونه‌های آن می‌توان از مراسم اصیل حنابندان نام برد که صحنه‌ای از آن امروز در حمام وکیل شیراز در معرض دید بازدیدکنندگان به نمایش درآمده است.
حمام وکیل
وی از حمام وکیل به عنوان نمونه بی‌نظیر حمام‌های تاریخی در کشور نام می‌برد و اظهار می‌کند: معماری این حمام حیرت‌آور است و سربینه 8 گوشه با 8 ستون فضای آرام و دل‌نشینی را در این حمام ایجاد کرده است.
افرا می‌افزاید: حجاری این ستون‌ها کاملاً یکسان است و تقارن اعمال شده در تزئینات آنها از برترین جنبه‌های معماری زندیه است که توجه علاقمندان زیادی را به خود جلب می‌کند.
این محقق حمام‌های تاریخی اضافه می‌کند: در گوشه‌ای از سربینه، راهرویی وجود دارد که به هشتی می‌رسد و از آنجا به سمت گرم‌خانه هدایت می‌شود.
وی تصریح می‌کند: در اینجا نیز قرینه‌سازی معماری با دقت رعایت می‌شود و خزینه‌های آب گرم حمام با قرینه زیبایی در کنار هم قرار گرفته‌اند.
افرا با اشاره به مصالح استفاده شده در حمام‌های تاریخی بیان می‌کند: آهک عنصر اصلی این سازه‌هاست زیرا هر چه بیشتر در مجاورت رطوبت قرار بگیرد مستحکم‌تر می‌شود و مانند گچ فرو نمی‌ریزد.
حمام خانی
این کارشناس ارشد معماری تاریخی از حمام خانی که به دوره قاجار تعلق دارد، یاد می‌کند و می‌گوید: این حمام در کنار مسجد مشیر شیراز قرار دارد و معماری اصیل آن افتخاری برای شیراز است.
وی به وجود 4 شاه‌نشین در این حمام اشاره می‌کند و می‌افزاید: این شاه‌نشین‌ها 2به2 در مقابل یکدیگر قرار دارند و مکانی برای گفت‌وگو و معاشرت مردم بودند.
افرا تامین روشنایی حمام را در گذشته از اهمیت خاصی برخوردار می‌داند و عنوان می‌کند: معمار روشنایی مورد نیاز برای حمام را با تعبیه نورگیرهایی در سقف تامین می‌کرد و نورگیرهای حمام خانی علاوه بر تامین نور مورد نیاز، زیبایی فراوانی به سقف داده‌اند.
این محقق جوان تاکید می‌کند: گرچه این حمام سال‌ها پیش ساخته شده است اما هنوز هم به عنوان حمام عمومی در بافت تاریخی شیراز به راه است و مکان مناسبی برای آشنایی گردشگران و نسل جوان با فرهنگ اصیل استحمام در شیراز است.
حمام صدرآباد
یک دانشجوی تاریخ نیز با اشاره به وجود یک حمام قاجاری دیگر در شیراز اظهار می‌کند: حمام صدرآباد دارای سقف‌های گنبدی شکل و نورگیر است که مردم کوچه و بازار ساعت‌ها در آن علاوه بر استحمام به معاشرت با یکدیگر می‌پرداختند.
امین یادگار ادامه می‌دهد: با نگاهی به فرهنگ حمام و اینکه چرا ساعت رفتن به حمام طولانی بود می‌توان فهمید که مردم در گذشته از دغدغه به دور بودند و معاشرت با دیگران برایشان اهمیت داشت که در حمام به عنوان یک مرکز عمومی امکان این دیدارها و احوالپرسی‌ها فراهم می‌آمد.
حمام توکلی
این پژوهشگر تاریخ، کاشی‌کاری‌های هفت رنگ و معرق شده حمام توکلی را تحسین می‌کند و می‌گوید: این حمام قاجاری در دوره پهلوی مورد بازسازی قرار گرفت و هنوز هم به عنوان حمام مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.
یادگار ادامه می‌دهد: نقاشی‌هایی قدیمی از انسان، شیر و طبیعت در سقف حمام به چشم می‌خورد و چاه آبی در این بنا وجود دارد که از گذشته تا امروز، آب مصرفی حمام را تامین می‌کرده است.
این محقق قدمت این حمام خصوصی واقع در ارگ کریمخان شیراز را به ۲۵۰ سال قبل نسبت می‌دهد و می‌گوید: حمام ارگ از نخستین حمام‌های خصوصی در سبک معماری ایرانیان است که مخصوص خانواده سلطنتی بود.
یادگار می‌افزاید: از جالب‌ترین بخش‌های این حمام، رختکنی است که با چهار سکو، حوضی سنگی و آب‌نمای زیبا مزین شده و دارای تزئینات آهکبری در ایوان‌ها است.
وی اضافه می‌کند: در گرم‌خانه، خزینه و نورخانه وجود دارد که در زمان خود پیشرفته‌ترین سیستم‌های گرمایشی و تزئینات معماری را داشت و هنوز هم چشم هر بیننده را خیره می‌کند و دل هر بیننده‌ای را می‌برد.
یک حمام دنج
ارگ کریمخان را حتما همه شیرازی‌ها دیده‌اند که یکی از سازه‌های دنج آن برای من حمام کوچکی است که در انتهای باغ در یک گوشه قرار دارد و با چند پله از سطح باغ پایین‌تر می‌رود. اینجا گرچه روزگاری یک مرکز نظامی و محل سکونت خاندان زند بوده است اما دارای حمام خصوصی بود که کمتر در بناهایی همچون قلعه‌ها دیده می‌شود. شهریور سال گذشته که یک تور 18 نفری از برگزیدگان نوبل از کشورهای مختلف دنیا به ارگ کریمخان بردم از این حمام دنج و زیبا استقبال فراوانی کردند.
