اجرای برجام پس از فعل و انفعلات فروان در ایران و امریکا، سرانجام ۲۶ دی ماه سال گذشته آغاز شد. حال نزدیک به ۱۰۰ روز از اجرای برجام می‌گذرد، ولی همچنان حواشی پیرامون برنامه اقدام مشترک ایران و کشورهای ۵+۱ پایان پذیر نیست.
به گزارش «تابناک»، در روزهای اخیر جنجال‌های فراوانی پیرامون برخی اقدامات امریکا در راستای تسهیل اجرای برجام به وجود آمد که در همین راستا، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که ایران تاکنون از برجام «تقریباً هیچ» دستاوردی نداشته است. این جمله کافی بود تا موجی از انتقادات از برجام در رسانه‌های کشور شکل بگیرد. در همین راستا، روند رایزنی مقامات ایرانی و امریکایی بر سر اجرای دقیق‌تر برجام در نیویورک شکل گرفت.
در همین اثنا بود که پانزده سال پس از طرح شکایت علیه بانک مرکزی ایران و هشت سال پس از صدور رأی اولیه مصادره دارایی‌های بانک مرکزی ایران در آمریکا، دیوان عالی آمریکا تصمیم‌گیری کنگره طی قانون «کاهش خطر ایران و حقوق بشر در سوریه» برای دستبرد به اموال مردم ایران را رد نکرد و حدود دو میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی ایران در آمریکا به نفع خانواده‌های تفنگداران آمریکایی کشته و مجروح شده در حمله به مقر آن‌ها در بیروت در سال ۱۹۸۳ مصادره شد.
در همین روز‌ها یک خبر بسیار مهم نیز در راستای اجرای برجام منتشر شد که در هیاهوی موضوعات دیگر برجام کمتر به آن پرداخته شد. ساعاتی پیش از دیدار محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای خارجه ایران و آمریکا در نیویورک، خبر خرید ۳۲ تن آب سنگین مورد استفاده در راکتورهای هسته‌ای توسط امریکا از ایران منتشر و بلافاصله از سوی مقام‌های ایران و امریکا تأیید شد.
هرچند اواخر اسفندماه سال گذشته عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مسئول ستاد اجرای برجام اعلام کرده بود، ایران ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا فروخته است، درباره جزییات و چگونگی این معامله توضیحاتی نداده بود. البته درز خبر خرید آب سنگین از ایران ابتدا توسط امریکایی‌ها کلید خورد. روزنامه وال استریت ژورنال در خبری اعلام کرد، امریکا ۳۲ تن از مازاد آب سنگین ایران را به مبلغ ۸/۶ میلیون دلار خریداری کرده است.
بر پایه برجام هیچ محدودیتی برای تولید آب سنگین در ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد؛ اما طبق بند ۱۵ پیوست یک برجام ایران باید پانزده سال تمامی آب سنگین مازاد راکتور مدرن شده اراک را که حدود ۱۳۰تن تخمین زده میشود و نیز مقداری که برای تحقیقات دارویی نیاز است برای صادرات به بازارهای بین المللی عرضه کند. در واقع بر اساس برجام ایران باید میزان ذخیره آب سنگین خود را در مرحله اول اجرای توافق به کمتر از ۱۳۰ تن و در مرحله بعد به ۹۰ تن برساند.
با این حال، خرید آب سنگین ایران از سوی امریکایی‌ها از برخی جنبه‌ها بسیار اهمیت دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
۱- ذخایر آب سنگین رآکتور اراک و میزان آن، یکی از چالش‌های حیاتی در جریان مذاکرات اتمی ایران با کشورهای گروه ۵+۱ بود که توافق را چندین بار به تعویق انداخت و با دشواری بیشتری روبه رو ساخت. این موضوع نشان می‌دهد که این ذخایر تا چه میزان اهمیت داشته است. یکی از مسائل اساسی درباره برنامه هسته‌ای ایران موضوع استاندارد، تولیدات هسته‌ای ایران است، به گونه‌ای که حتی روس‌ها نیز قبلاً اعلام کرده بودند، با توجه به اینکه اورانیوم غنی شده ایران مورد تأیید مؤسسات معتبر نیست، اجازه نخواهند داد در نیروگاه هسته‌ای بوشهر استفاده شود. به همین ترتیب، درباره استاندارد آب سنگین نیز همین موضوع مطرح بوده است. در همین زمینه، آب سنگین ایران سال گذشته در آزمایشگاه بین‌المللی ساوانا در آمریکا آزمایش و خلوص آن ۹۹.۷۵ درصد تأیید شد که این موضوع نشان دهنده استانداردسازی و کیفیت بالای صنعت هسته‌ای ایران است؛ بنابراین، خرید آب سنگین ایران توسط امریکا به منزله تأیید استاندارد تولیدات هسته‌ای ایران خواهد بود.
۲- یکی از موضوعات پیش از برجام، ادعای غیرقانونی بودن برنامه هسته‌ای ایران از دیدگاه جامعه بین اللملی بود. یکی از موضوعاتی که در برجام بر آن تأکید شده است، موضوع همکاری‌های بین المللی برای پیشبرد برنامه صلح آمیز هسته‌ای است. اینکه ما توانستیم بعد از فروش ۱۱ تن اورانیوم غنی شده خود به روسیه که آن هم بعد از تأیید فنی صورت گرفت و خرید ۲۲۰تن کیک زرد از این کشور، در این مرحله فروش ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا را نیز داشته باشیم، نشان از موفقیت فنی توافق و ورود رسمی و عملی جمهوری اسلامی ایران به بازار هسته‌ای است. بازاری که تاکنون کشورهای کمی ـ به تعداد انگشتان دو دست ـ توان و اجازه ورود به آن را داشتند.
۳- اینکه امریکایی‌ها برای این خرید پیش قدم شده‌اند نیز یکی از موضوعات مهم است، زیرا امریکایی‌ها که به عنوان رهبر مخالف توانایی صلح آمیز هسته‌ای ایران از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ از هر تلاشی برای فشار به ایران کوتاهی نکرده بودند، یکباره وارد تعامل و خرید و فروش محصولات هسته‌ای ایران می‌شوند. این موضوع می‌تواند پیام آشکاری به سایر بازیگران این عرصه باشد که فضای امروز با گذشته متفاوت است و سایر کشور‌ها نیز از داد و ستد با ایران واهمه نداشته باشند. با توجه به اینکه ایران تقریباً سالانه بیست تن آب سنگین تولید می‌کند، اولین داد و ستد آب سنگین با امریکا فضا را برای ورود ایران به این عرصه باز خواهد کرد تا بتواند در آینده این کالا را به سایر خریداران بفروشد.
در همین زمینه جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت: «این معامله باعث دسترسی صنایع امریکا به این ماده حیاتی میشود و در عین حال برای ایران، این امکان را فراهم می‌کند تا بخشی از آب سنگین مازاد خود را به فروش برساند»؛ جالب اینکه ارنست مونیز، وزیر انرژی امریکا درباره خرید آب سنگین از ایران بیان می‌کند: «این کار ما مثل صدور بیانیه برای همه دنیاست که آن‌ها هم می‌توانند از ایران آب سنگین بخرند»
۴- یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در روزهای اخیر موجب نگرانی‌های شدیدی در امریکا شده بود، بحث چگونگی پرداخت پول این قرارداد به ایران از سوی امریکا بود. این در حالی است که ایران نیز خواستار مساعدت امریکا در فعالیت‌های بانکی خارج از نظام مالی امریکا بوده است. در همین راستا امریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که پول این قرارداد را از طریق کشور ثالث به ایران پرداخت خواهند کرد. این سخن بدان معناست که امریکایی‌ها مبادلات اقتصادی خارج از بازار مالی خود را پس از برجام را تسهیل کرده‌اند. این موضوع می‌تواند اطمینانی برای دیگر مؤسسات مالی و همچنین شرکت‌ها برای بازگشت به اقتصاد ایران باشند.
بنابراین، این موضوعات نشان می‌دهد، هر چند ایران نباید از بدعهدی و همچنین دشمنی طرف مقابل غافل شود، رخداد اخیر مبنی بر خرید آب سنگین ایران توسط امریکا می‌تواند دستاوردهای بسیاری در سایر حوزه‌ها داشته باشد، به نحوی که می‌توان از اجرای این قرارداد به عنوان ضامن بقای برجام یاد کرد.
در همین اثنا بود که پانزده سال پس از طرح شکایت علیه بانک مرکزی ایران و هشت سال پس از صدور رأی اولیه مصادره دارایی‌های بانک مرکزی ایران در آمریکا، دیوان عالی آمریکا تصمیم‌گیری کنگره طی قانون «کاهش خطر ایران و حقوق بشر در سوریه» برای دستبرد به اموال مردم ایران را رد نکرد و حدود دو میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی ایران در آمریکا به نفع خانواده‌های تفنگداران آمریکایی کشته و مجروح شده در حمله به مقر آن‌ها در بیروت در سال ۱۹۸۳ مصادره شد.
در همین روز‌ها یک خبر بسیار مهم نیز در راستای اجرای برجام منتشر شد که در هیاهوی موضوعات دیگر برجام کمتر به آن پرداخته شد. ساعاتی پیش از دیدار محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای خارجه ایران و آمریکا در نیویورک، خبر خرید ۳۲ تن آب سنگین مورد استفاده در راکتورهای هسته‌ای توسط امریکا از ایران منتشر و بلافاصله از سوی مقام‌های ایران و امریکا تأیید شد.
هرچند اواخر اسفندماه سال گذشته عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مسئول ستاد اجرای برجام اعلام کرده بود، ایران ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا فروخته است، درباره جزییات و چگونگی این معامله توضیحاتی نداده بود. البته درز خبر خرید آب سنگین از ایران ابتدا توسط امریکایی‌ها کلید خورد. روزنامه وال استریت ژورنال در خبری اعلام کرد، امریکا ۳۲ تن از مازاد آب سنگین ایران را به مبلغ ۸/۶ میلیون دلار خریداری کرده است.
بر پایه برجام هیچ محدودیتی برای تولید آب سنگین در ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد؛ اما طبق بند ۱۵ پیوست یک برجام ایران باید پانزده سال تمامی آب سنگین مازاد راکتور مدرن شده اراک را که حدود ۱۳۰تن تخمین زده میشود و نیز مقداری که برای تحقیقات دارویی نیاز است برای صادرات به بازارهای بین المللی عرضه کند. در واقع بر اساس برجام ایران باید میزان ذخیره آب سنگین خود را در مرحله اول اجرای توافق به کمتر از ۱۳۰ تن و در مرحله بعد به ۹۰ تن برساند.
با این حال، خرید آب سنگین ایران از سوی امریکایی‌ها از برخی جنبه‌ها بسیار اهمیت دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
۱- ذخایر آب سنگین رآکتور اراک و میزان آن، یکی از چالش‌های حیاتی در جریان مذاکرات اتمی ایران با کشورهای گروه ۵+۱ بود که توافق را چندین بار به تعویق انداخت و با دشواری بیشتری روبه رو ساخت. این موضوع نشان می‌دهد که این ذخایر تا چه میزان اهمیت داشته است. یکی از مسائل اساسی درباره برنامه هسته‌ای ایران موضوع استاندارد، تولیدات هسته‌ای ایران است، به گونه‌ای که حتی روس‌ها نیز قبلاً اعلام کرده بودند، با توجه به اینکه اورانیوم غنی شده ایران مورد تأیید مؤسسات معتبر نیست، اجازه نخواهند داد در نیروگاه هسته‌ای بوشهر استفاده شود. به همین ترتیب، درباره استاندارد آب سنگین نیز همین موضوع مطرح بوده است. در همین زمینه، آب سنگین ایران سال گذشته در آزمایشگاه بین‌المللی ساوانا در آمریکا آزمایش و خلوص آن ۹۹.۷۵ درصد تأیید شد که این موضوع نشان دهنده استانداردسازی و کیفیت بالای صنعت هسته‌ای ایران است؛ بنابراین، خرید آب سنگین ایران توسط امریکا به منزله تأیید استاندارد تولیدات هسته‌ای ایران خواهد بود.
۲- یکی از موضوعات پیش از برجام، ادعای غیرقانونی بودن برنامه هسته‌ای ایران از دیدگاه جامعه بین اللملی بود. یکی از موضوعاتی که در برجام بر آن تأکید شده است، موضوع همکاری‌های بین المللی برای پیشبرد برنامه صلح آمیز هسته‌ای است. اینکه ما توانستیم بعد از فروش ۱۱ تن اورانیوم غنی شده خود به روسیه که آن هم بعد از تأیید فنی صورت گرفت و خرید ۲۲۰تن کیک زرد از این کشور، در این مرحله فروش ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا را نیز داشته باشیم، نشان از موفقیت فنی توافق و ورود رسمی و عملی جمهوری اسلامی ایران به بازار هسته‌ای است. بازاری که تاکنون کشورهای کمی ـ به تعداد انگشتان دو دست ـ توان و اجازه ورود به آن را داشتند.
۳- اینکه امریکایی‌ها برای این خرید پیش قدم شده‌اند نیز یکی از موضوعات مهم است، زیرا امریکایی‌ها که به عنوان رهبر مخالف توانایی صلح آمیز هسته‌ای ایران از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ از هر تلاشی برای فشار به ایران کوتاهی نکرده بودند، یکباره وارد تعامل و خرید و فروش محصولات هسته‌ای ایران می‌شوند. این موضوع می‌تواند پیام آشکاری به سایر بازیگران این عرصه باشد که فضای امروز با گذشته متفاوت است و سایر کشور‌ها نیز از داد و ستد با ایران واهمه نداشته باشند. با توجه به اینکه ایران تقریباً سالانه بیست تن آب سنگین تولید می‌کند، اولین داد و ستد آب سنگین با امریکا فضا را برای ورود ایران به این عرصه باز خواهد کرد تا بتواند در آینده این کالا را به سایر خریداران بفروشد.
در همین زمینه جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت: «این معامله باعث دسترسی صنایع امریکا به این ماده حیاتی میشود و در عین حال برای ایران، این امکان را فراهم می‌کند تا بخشی از آب سنگین مازاد خود را به فروش برساند»؛ جالب اینکه ارنست مونیز، وزیر انرژی امریکا درباره خرید آب سنگین از ایران بیان می‌کند: «این کار ما مثل صدور بیانیه برای همه دنیاست که آن‌ها هم می‌توانند از ایران آب سنگین بخرند»
۴- یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در روزهای اخیر موجب نگرانی‌های شدیدی در امریکا شده بود، بحث چگونگی پرداخت پول این قرارداد به ایران از سوی امریکا بود. این در حالی است که ایران نیز خواستار مساعدت امریکا در فعالیت‌های بانکی خارج از نظام مالی امریکا بوده است. در همین راستا امریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که پول این قرارداد را از طریق کشور ثالث به ایران پرداخت خواهند کرد. این سخن بدان معناست که امریکایی‌ها مبادلات اقتصادی خارج از بازار مالی خود را پس از برجام را تسهیل کرده‌اند. این موضوع می‌تواند اطمینانی برای دیگر مؤسسات مالی و همچنین شرکت‌ها برای بازگشت به اقتصاد ایران باشند.
بنابراین، این موضوعات نشان می‌دهد، هر چند ایران نباید از بدعهدی و همچنین دشمنی طرف مقابل غافل شود، رخداد اخیر مبنی بر خرید آب سنگین ایران توسط امریکا می‌تواند دستاوردهای بسیاری در سایر حوزه‌ها داشته باشد، به نحوی که می‌توان از اجرای این قرارداد به عنوان ضامن بقای برجام یاد کرد.
