گزارش بازار کم رونق کتاب گلستان مشهد

به گزارش تابناک رضوی به نقل از خراسان ، از شهروندان سوال می شود «بازار کتاب گلستان کجاست؟!»، بیشتر آن ها تنها به بالا انداختن شانه هایشان  اکتفا می کنند و می گویند: «نمی دانیم!». اما اگر از آن ها سوال های دیگری کنی، خیلی سریع، کامل و دقیق جوابت را می دهند. سوال هایی همچون «مجتمع آبی .... مشهد کجاست؟» یا «آدرس رستوران ... را داری؟». اگرچه چرایی بخشی از این امر را باید در نهادینه نشدن فرهنگ مطالعه و خالی بودن جای کتاب در سبد خرید شهروندان دانست، اما داستان درباره بازار کتاب گلستان کمی فرق می کند. عجیب است که بازاری با بیش از 4 سال سابقه، آن هم در یکی از بهترین و پرترددترین نقاط شهر مشهد، هنوز برای بسیاری ناشناخته است. حتی برای آن ها که رفتن به سینما هویزه را در برنامه هفتگی خود دارند و بارها از کنار این بازار سرد و پرسکوت عبور کرده اند و یا برای آن ها که خیابان دانشگاه جزو مسیرهای رفت و آمد همیشگی شان است. چرایی ناشناخته ماندن این بازار کتاب، شاید دلایل دیگری هم دارد!
موقعیت مکانی خوب اما عملکرد ضعیف
راه اندازی بازار کتاب گلستان در 4 سال پیش، اتفاق خوب و نوید بخشی برای احیای فرهنگ کتاب خوانی بود اما تغییر نوع مدیریت این بازار در طول این 4 سال، در عملکرد آن تاثیرگذار بوده است؛ مدیریتی که در ابتدا به سازمان میادین شهرداری مشهد واگذار شد، پس از مدتی تعاونی ناشران استان مدیریت این بازار را بر عهده گرفت و حالا هم مدتی است که این بازار فرهنگی زیر نظر معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری قرار گرفته است. تغییر مدیریتی در این مدت اگرچه احتمالا با هدف تقویت بازار کتاب گلستان انجام شده، اما ثمره  ای برای بهبود شرایط آن نداشته است و حاصل آنچه در این سال ها اتفاق افتاد، بی رونقی بازار کتاب بوده است. این تصمیم گیری ها نه تنها  تاثیری در رونق  بازار سرد گلستان نداشته، بلکه بسیاری از غرفه های بازار را هم به تعطیلی کشانده است. بازار بی رونق و فروش بسیار کم کتاب در این مجموعه، انگیزه و رغبتی برای فروشندگان نگذاشته و شرایط شکننده ای را برای تداوم حضور برخی ناشران به وجود آورده است.
خیابان سرد و خاموش
در سوز و سرمای یکی از شب های زمستان که عقربه ها ساعت 19 را نشان می دهد، وارد بازار کتاب گلستان می شوم. سردی بازار طعنه به سرمای زمستان می زند و بازار کتاب گلستان با فضای تاریک در مقابل فروشگاه های پر زرق و برق خیابان دانشگاه و آنونس های در حال پخش روی تلویزیون دیوار سینما هویزه گم است. در ابتدای بازار کتاب 2 فروشگاه لوازم تحریری باز است و  بعد از آن مغازه ها بسته! تا انتهای این بازار سرد و تاریک قدم می زنم. از مجموعه 40 غرفه بازار کتاب  تنها چراغ 12-10 غرفه روشن است که نیمی از آن ها هم فروشگاه کتاب نیست؛ کافی نت، لوازم تحریر و کارگاه گرافیک است.
افزایش 20 درصدی کرایه ها و تعطیلی برخی غرفه ها
وارد یکی از کتاب فروشی ها می شوم و علت سوت وکور بودن و تعطیلی برخی ناشران را در بازارکتاب گلستان جویا می شوم. او افزایش کرایه ها، نبود تبلیغات مناسب برای معرفی بازار، نور ناکافی بازار و آمار پایین سرانه مطالعه مردم را عمده ترین علت سردی این بازار می داند و می گوید: در حالی که وضعیت فروشندگان کتاب در این بازار شکننده است و نیازمند حمایت اند، افزایش 20 درصدی کرایه ها، فشار زیادی را به برخی ناشران و غرفه داران وارد کرد و غرفه دارانی که دخلشان با خرجشان جور نمی شد، تعطیل کردند.
یک سال بدون مدیر
یکی دیگر از ناشران با تاکید بر این که ناشران و کتاب فروشی ها نیازمند حمایت نهادهای متولی فرهنگ کتاب و کتاب  خوانی هستند، می گوید: حدود یک سال بود که مدیریت مشخص و ثابتی در بازار کتاب گلستان حاکم نبود و غرفه داران کرایه ای پرداخت نمی کردند تا این که این بی برنامگی در حوزه مدیریت بازار به غرفه داران نیز کشیده شد. تعدادی از ناشران معتبر و غرفه داران نیز دیگر مقید به ساعت کاری خاصی نبودند و هرگاه دلشان می خواست فروشگاهشان را باز می کردند و می بستند. این اتفاق ها آسیب جدی به نظم کاری بازار کتاب زد. حالا در ذهن مخاطب و مشتریان بازار کتاب، بی برنامگی و جدی نبودن فضای کاری بازار القا شده است. وی می افزاید : افزایش 20 درصدی کرایه ها هم بهانه ای شد تا برخی غرفه داران بی نظم تعطیل کنند، با این حال اگر این افزایش برای سازماندهی و مدیریت یکپارچه بازار صورت بگیرد ما نیز از سازماندهی و ایجاد نظم استقبال خواهیم کرد.
وضعیت غم انگیز بازار کتاب
غرفه دار دیگری نیز وضعیت فعلی بازار کتاب گلستان را غم انگیز می داند و می گوید: اگر مالکیت غرفه ها به خود غرفه داران واگذار شود و برخی دخالت های مختلف در حوزه مدیریت غرفه کمتر شود، انگیزه بیشتری برای رونق دادن به بازار ایجاد می شود. آنچه برای  غرفه داران فعال در این بازار مهم است، ایجاد فضای مثبت و با نشاط در بازار است، به همین دلیل در شرایط کنونی بازار، کیفیت را بر کمیت ترجیح می دهیم. حضور در بازار کتاب گلستان در این شب سرد زمستانی را پایان می دهم و تصمیم می گیرم، فردا صبح هم به این خیابان سری بزنم، شاید آفتاب نیمه جان ظهر کمی به این خیابان گرما ببخشد.
تعویض آب حوض هم با ناشران است!
ساعت 11 صبح دوباره به بازار کتاب می روم اما فضای بازار کتاب در روز هم سرد و بی رونق است. وارد یکی از انتشاراتی ها می شوم و خودم را معرفی می کنم. صاحب غرفه بعد از این که متوجه می شود، خبرنگار هستم حاضر به مصاحبه نمی شود، سکوت را ترجیح می دهد و تنها به گفتن یک جمله بسنده می کند: «هر چه مسئول انتشارات «...» گفته باشد، همان حرف من است!!» وارد یکی دیگر از غرفه های بازار می شوم، مسئول غرفه به گرمی از حضورم استقبال می کند. دقایقی به صحبت می نشینیم، از رکود شدید در بازار کتاب گلستان انتقاد می کند و می گوید: کارمان به جایی رسیده است که از نظافت تا تعویض آب حوض وسط بازار را خودمان انجام می دهیم، با این که متولی این بازار، شهرداری است. او از وضعیت اسفناک فروش کتاب برایم می گوید: فروشمان به سختی کفاف هزینه های جاری غرفه را می دهد و اگر تاکنون در این بازار سرد دوام آورده ام به دلیل علاقه ام به حوزه کتاب است. اگر شهرداری برای حمایت از ناشران، کرایه ها را بر اساس 5 درصد از فروش هر ماه غرفه داران قرار دهد، کمک شایانی به کتاب فروشی ها می شود.
متروکه بودن غرفه ورودی به دلیل نرخ بالای کرایه
یکی دیگر از غرفه داران قدیمی که از ابتدای شروع به کار بازار کتاب در این جا حضور داشته است، علت سوت و کور بودن ورودی بازار کتاب را بالا بودن نرخ کرایه آن نسبت به انتهای بازار می داند و می گوید: از ابتدای راه اندازی بازار کتاب، در واگذاری غرفه ها به انتشاراتی ها درست عمل نشد. او می افزاید: سیاست چند نرخی بودن غرفه ها در بازار بی رونق کتاب اشتباهی بزرگ است زیرا باعث شده است ورودی بازار همراه متروکه باقی بماند و ناشران با توجه به نرخ بالای کرایه، رغبتی برای گرفتن غرفه ورودی نداشته باشند.همه غرفه دارانی که با آن ها گفت و گو کردم، خواستند که نامی از آن ها و انتشاراتشان در گزارش قید نشود و من هرچند دلیل منطقی برای این درخواستشان نیافتم، اما باید به این خواسته آن ها احترام می گذاشتم تا با اعتماد بیشتر دغدغه هایشان را بیان کنند.
بازار کتاب گلستان اتاق فکر مشترک می خواهد
دغدغه های غرفه داران بازار کتاب گلستان را با رئیس اتحادیه ناشران استان در میان می گذاریم. «مهدی نصیر زاده» می گوید: در آغاز فعالیت بازار کتاب گلستان، ناشران استقبال خوبی از این بازار داشتند به طوری که تمامی غرفه ها پر شده بود. اما بعد از مدتی با بروز  برخی مشکلات، جلوی بازار بسته شد، موضوع بازسازی کال دوباره مطرح شد و خیلی از ناشران متضرر شدند. این اواخر نیز حدود یک سال شورای شهر وارد کش و قوس های تصمیم گیری شد و نه به ما اعلام می کردند چه برنامه ای دارند و نه ما می توانستیم کاری انجام دهیم تا این که مطلع شدیم مدیریت بازار کتاب به معاونت فرهنگی شهرداری واگذار شده است. نصیرزاده می افزاید: از شهریور 1391 مدیریت بازار بر عهده تعاونی ناشران بود و طی 3 سال گذشته تجربه هایی را کسب کردیم و آسیب شناسی هایی را انجام دادیم؛ بنابراین اعلام کردیم که به عنوان مشاور آماده همکاری هستیم.مشکلی که بازار کتاب با آن مواجه است، نبود اتاق فکر مشترک بین متولیان کتاب است تا درباره رونق افزایی بازار کتاب که تاثیر مستقیمی بر فرهنگ کتاب خوانی مردم دارد، تصمیم گیری کنند.
رویکرد جدید ، تعامل با غرفه داران است
با «مجید عسکری» مدیر فرهنگسرای بهشت که از سوی معاونت فرهنگی شهرداری، مدیریت بازار کتاب گلستان را عهده دار شده است، گفت و گو می کنیم. عسکری یکی از برنامه های محوری احیای بازار کتاب گلستان را تعامل با غرفه داران عنوان می کند و می گوید: برای احیای بازار کتاب برنامه ای با همکاری برخی غرفه داران تنظیم کرده ایم و در حال رایزنی با ناشران داخل و خارج از بازار هستیم. او با اشاره به افزایش 20 درصدی کرایه ها می گوید: این افزایش تنها یکی از گزاره های اجرایی در کنار 20 گزاره برنامه ریزی و عملیاتی دیگر است. عسکری با اشاره به 4 محور برنامه ریزی برای رونق بازار کتاب گلستان می افزاید: فضا سازی، فعالیت های ترویجی فرهنگ کتاب شامل نشست های کتاب، رادیو کتاب و برنامه های زیر ساختی بازار مانند نور پردازی از جمله برنامه های در دست اجراست.
امید به طراوت گلستان کتاب
وعده و وعیدها برای رونق بازار کتاب گلستان در کتاب وعده ها ثبت می شود و بارقه امید را به دل می نشاند که شاید چند روز، چند هفته یا چند ماه دیگر، گلستان کتاب مشهد طراوتی بگیرد و این گلستان، دیگر برای مردم شهر ناشناخته نباشد.