مردمیسازی مالیات؛ شعار یا راهبردی تحولآفرین؟
به گزارش خبرنگار تابناک از قم، اخیر محمد رضایی سرپرست اداره کل امور مالیاتی قم از طرحی سخن گفته است که در ظاهر، ترکیبی از توسعه عمرانی و اصلاح ساختار مالیاتی است، اما در عمق میتوان آن را تلاشی برای بازتعریف رابطه دولت و مردم در حوزه تأمین مالی عمومی دانست.
او از مردمیسازی نظام مالیاتی و تخصیص مستقیم مالیاتها به پروژههای عمرانی سخن گفت؛ رویکردی که اگر بهدرستی اجرا شود، میتواند نقطه عطفی در اعتمادسازی و مشارکت عمومی باشد. اما آیا این مسیر، واقعاً به تحول منجر خواهد شد یا صرفاً در حد یک سیاستگذاری تبلیغاتی باقی میماند؟
مردمیسازی مالیات یعنی چه؟
مردمیسازی مالیات، در معنای دقیق خود به معنای شفافسازی محل مصرف مالیاتها، مشارکت شهروندان در تصمیمگیریهای مالی و ایجاد پیوندی ملموس میان پرداخت مالیات و بهرهمندی از خدمات عمومی است.
رضایی از طرح "نشاندار کردن مالیات" سخن گفت یعنی مشخص کردن اینکه مالیاتهای پرداختی صرف چه پروژههایی میشود و این ایده اگر با سازوکارهای نظارتی، اطلاعرسانی دقیق و مشارکت واقعی همراه باشد میتواند به افزایش رضایت عمومی و کاهش فرار مالیاتی منجر شود.
اما چالش اصلی اینجاست که آیا زیرساختهای اجرایی، شفافیت نهادی و اراده لازم برای تحقق این مدل وجود دارد؟ یا صرفاً با برچسبگذاری صوری بر پروژهها، تلاش میشود تا نارضایتیهای عمومی نسبت به نظام مالیاتی کاهش یابد؟
پروژههای عمرانی؛ توسعه یا توزیع نابرابر منابع؟
رضایی به مجموعهای از پروژههای عمرانی اشاره کرد از ساخت مدارس و مراکز درمانی تا توسعه شبکه فاضلاب و جادهسازی و در نگاه اول این اقدامات گامی مثبت در جهت ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است، اما تجربههای گذشته نشان دادهاند که اجرای پروژههای عمرانی بدون برنامهریزی منطقهای، ارزیابی نیازهای واقعی و نظارت دقیق، میتواند به توزیع نابرابر منابع، پروژههای نیمهتمام و حتی فساد منجر شود.
اگر مالیات مردم قرار است صرف این پروژهها شود، باید مردم نیز در اولویتبندی، نظارت و ارزیابی آنها نقش داشته باشند در غیر این صورت مردمیسازی مالیات به ابزاری برای توجیه تصمیمات از بالا تبدیل خواهد شد.
عدالت مالیاتی؛ شعار یا واقعیت؟
رضایی از تبصره ۱۰۰ و مزایای آن برای مودیان سخن گفت، اما عدالت مالیاتی، فراتر از تخفیفها و مشوقهاست و عدالت یعنی هر فرد یا نهاد، متناسب با درآمد و توان مالی خود سهمی در تأمین هزینههای عمومی داشته باشد و در شرایطی که برخی نهادها از پرداخت مالیات معافاند و برخی اقشار با فشارهای سنگین مالیاتی مواجهاند سخن گفتن از عدالت مالیاتی نیازمند اصلاحات ساختاری، شفافسازی معافیتها و مقابله با فرار مالیاتی است.
راهی دشوار اما ضروری
سخنان سرپرست اداره کل امور مالیاتی قم اگرچه در ظاهر امیدوارکنندهاند، اما تحقق آنها نیازمند ارادهای فراتر از شعار است.
در مجموع، مردمیسازی مالیات میتواند به الگویی موفق در حکمرانی محلی تبدیل شود اگر با صداقت، شفافیت و مشارکت واقعی همراه باشد در غیر این صورت، نهتنها اعتماد عمومی بازسازی نمیشود، بلکه ممکن است بیش از پیش فرسوده شود.
گزارش: محمدرضا قربان زاده ؛ روزنامه نگار و فعال رسانه
/س/