تابناک اقتصادی تحولات در بازار خودرو از مهرماه سال گذشته آغاز شد و قیمت‌ها در بازار خودرو روز به روز افزایش یافت و این روند تا بهمن ماه سال گذشته ادامه داشت تا سرانجام با ورود رئیس قوه قضائیه اندکی ترمز افزایش قیمت خودرو‌ها کشیده شد.
با شیوع ویروس کرونا از اواخر بهمن ماه و متعاقب آن کساد شدن و بسته شدن بنگاه‌های معاملات خودرو، قیمت‌ها در فضای مجازی و سایت‌ها تعیین شد و کار به جایی رسید که قیمت‌های نجومی خودرو از سایت‌ها بیرون آمد.
به هر صورت با بازگشایی بنگاه‌های معاملات خودرو از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری امید آن می‌رفت که قیمت‌های کاذب فضای مجازی، به قیمت‌های واقعی تبدیل شوند، اما این اتفاق رخ نداد و سرانجام در سوم اردیبهشت ماه صدای سخنگوی تعزیزات نیز از گرانی بی حد و حصر خودرو‌ها بلند شد.
سیدیاسر رایگانی طی مصاحبه‌ای گفت: برای مثال کارخانه اول اسفند سال گذشته قیمت خودروی پژو ۲۰۶ را ۶۷ میلیون تومان اعلام کرده بود، در حالی که در بازار در اول اسفند سال گذشته ۱۰۲ میلیون تومان، اول فروردین امسال ۱۱۲ میلیون تومان و اول اردیبهشت ۱۲۲ میلیون تومان آگهی زده می‌شود که این قیمت سازی، معادل دو برابر قیمت مصوب کارخانه است.
به هر صورت تصمیماتی برای به سامان رساندن قیمت خودرو گرفته شد؛ اما هیچ یک از این تصمیمات آن گونه که باید روی قیمت خودرو تاثیری نداشت و قیمت‌ها در بازار خودرو نجومی‌تر از گذشته شد.
این روند افزایش قیمت خودرو تا انتخابات آمریکا که در سه شنبه هفته گذشته به پایان رسید، ادامه داشت. بعد از آغاز شمارش آرا و با قوت گرفتن انتخاب جو بایدن به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهور آمریکا و کاهش قیمت دلار، قیمت‌ها در بازار خودرو فرو ریخت.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که قیمت خودرو‌های داخلی در مقایسه با روز‌های قبل از آغاز انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، چیزی حدود ۲۵ درصد افت کرده است. فعالان بازار بیان می‌کنند که خیلی‌ها از بیم ریزش بیشتر قیمت‌ها، فروشنده شده‌اند و سمت «عرضه» تقویت شده است؛ حال آنکه سمت تقاضا میل چندانی برای خرید نیست.
برای ملموس‌تر شدن این موضوع، که چه بلایی سر قیمت‌ها در بازار خودرو آمده است، باید گفت، در بازار پژو ۲۰۶ تیپ ۲ از ۲۳۰ میلیون تومان به ۲۰۵ میلیون تومان و پژو ۲۰۶ تیپ ۵ از ۳۵۰ میلیون تومان به ۳۱۰ میلیون تومان رسیده است، قیمت پژو پارس نیز از ۲۶۰ به ۲۴۰ میلیون تومان، پژو ۴۰۵ از ۲۴۰ میلیون تومان به ۲۰۵ میلیون تومان، تیبا دو از ۱۶۰ میلیون تومان به ۱۴۰ میلیون تومان و پژو ۲۰۷ اتوماتیک از ۶۰۰ میلیون تومان به ۵۰۰ میلیون تومان کاهش یافته است. همچنین قیمت پژو ۲۰۰۸ از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به ۸۰۰ میلیون تومان، سمند ال ایکس از ۲۴۰ میلیون به ۱۹۵ میلیون تومان، ساندرو نیز از ۶۰۰ میلیون به ۴۸۰ میلیون تومان و سانتافه از سه میلیارد و ۵۰۰ به دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان رسیده است.
چه عواملی موجب ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو شده است؟
برای پاسخ به این پرسش، باید بررسی را از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ آغاز کنیم؛ زمانی که آمریکا رسما از برجام خارج و شرایط برای اقتصاد ایران پیچیده‌تر از گذشته شد. در ۱۹ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ همزمان با اعلام خروج آمریکا از برجام رئیس جمهور این کشور وعده بازگشت تحریم‌ها علیه ایران در مدت ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه را داد. صنعت خودرو جزء اولین صنایعی بود که تحریم می‌شد و تحریم‌ها علیه این صنعت در مدت ۹۰ روزه گنجانده شده بود و از ۱۳ مرداد ماه ۱۳۹۷ رسماً صنعت خودروسازی ایران تحریم شد. با تحریم صنعت خودروسازی، بیشتر شرکت‌های خارجی خودروساز مانند شرکت رنو، پژو و شرکت‌های چینی و ... بازار ایران را از ترس تحریم‌ها ترک کردند.
به علاوه از تیرماه سال ۱۳۹۷ و به منظور بازگرداندن تعادل به تراز ارزی کشور، واردات برخی کالا‌های لوکس و غیرضرور ممنوع اعلام شد که خودرو نیز در فهرست کالا‌های ممنوعه وارداتی قرار داشت.
این مسائل موجب شد تا عرضه خودرو کاهش یابد. خودرو‌های تولیدی به دلیل نبود قطعات که از خارج وارد می‌شدند، تجاری سازی نمی‌شدند و در کف پارکینگ خودروسازان پارک می‌شدند.
با رشد قیمت دلار به دلیل تحریم ها، همچنین مردم برای حفظ ارزش پول خود به بازار‌ها از جمله بازار خودرو هجوم آوردند و یکباره خودرو از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شد و تقاضا برای آن افزایش یافت. همچنین رشد قیمت دلار موجب شد تا تامین قطعات مورد نیاز از خارج گران‌تر از گذشته تمام شود؛ بنابراین بر هم خوردن شرایط عرضه و تقاضا و ایجاد مازاد تقاضا در بازار خودرو از یک سو و رشد قیمت دلار و گران تمام شدن ساخت خودرو از سوی دیگر، موجب شد تا قیمت‌ها در بازار خودرو روند صعودی به خود بگیرند.
از ابتدای سال جاری نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا، از یک سو ورود دلار به کشور سخت‌تر از گذشته شد و قیمت دلار به بیش از ۳۰ هزار تومان رسید و از سوی دیگر، تامین قطعات مورد نیاز برای تولید خودرو با مشکلات بیشتری مواجه شد. هر دوی این عوامل موجب افسارگسیختگی قیمت‌ها در بازار خودرو شد.
با انتخاب جو بایدن نامزد حزب دموکرات، اولاً قیمت دلار به شدت کاهش یافت و ثانیاً امید به بازگشت آمریکا به برجام بیش از گذشته شد. بازگشت آمریکا به برجام به معنای برداشته شدن تحریم‌ها اعم از تحریم دلار، بانک، خودروسازی و ... می‌باشد. شاید بهتر شدن چشم انداز آینده برای صنعت خودروسازی و کاهش انتظارات تورمی موجب شد تا کسانی که خودرو را به منظور حفظ ارزش پول و فرار از تورم، خریداری و احتکار کرده بودند، به بازار برای فروش خودرو‌های خود هجوم بیاورند و همین مسائل اُفت قیمت خودرو را رقم زد.
آیا ریزش قیمت خودرو ادامه خواهد داشت؟
پاسخ به این پرسش به چند عامل بستگی دارد. اولین عامل این که باید منتظر ماند و دید که آیا رئیس جمهور جدید آمریکا به توافق بین المللی برجام باز خواهد گشت یا خیر؟ آیا تحریم‌ها به خصوص تحریم دلار، خودروسازی و بانک‌ها برداشته خواهد شد یا خیر؟ آیا خودروسازان بزرگ دنیا دوباره عزم سرمایه گذاری در ایران را خواهند داشت یا خیر؟ دومین عامل این است که با بهتر شدن اوضاع اقتصادی و بهبود تراز ارزی، باید منتظر ماند و دید که آیا واردات خودرو با ارز متقاضی که این روز‌ها صحبت‌های آن مطرح شده است، آزاد خواهد شد یا خیر؟
آیا ریزش قیمت خودرو ادامه خواهد داشت؟ / زمزمه آزادسازی واردات خودرو چقدر جدی است؟
البته موضوع واردات خودرو این روز‌ها حتی با چراغ سبز بهارستان نشینان هم مواجه شده است، به گونه‌ای که مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن طی مصاحبه‌ای گفت: دولت برای واردات خودرو نیازی به طرحی از سوی مجلس ندارد. مجلس واردات خودرو را ممنوع نکرده و دولت هر زمانی که بخواهد می‌تواند واردات آن را آزاد کند.
همین چراغ سبز‌ها برای واردات خودرو موجب شد تا مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو در مورد واردات خودرو‌های خارجی طی مصاحبه‌ای اعلام کند: حتی بدون شکسته شدن تحریم‌ها واردکنندگان قادر خواهند بود که واردات خودرو را حتی بدون انتقال یک دلار ارز انجام دهند.
بر همین اساس انجمن واردکنندگان خودرو، ۹ پیشنهاد برای واردات خودرو ارائه داده اند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد؛
۱- اجازه ازسرگیری واردات خودرو با استفاده از سرمایه ایرانیان خارج از کشور (تبدیل تهدید به فرصت) کلیه مسئولیت‌های اجرایی اعم از رایزنی، معرفی حساب و وجوه به سفارت جمهوری اسلامی در کشور مبدا و ... را واردکنندگان راسا پذیرا خواهند بود،
۲- اجازه ازسرگیری واردات خودرو با استفاده از سرمایه‌های شرکت‌های نمایندگی و مالکان کسب و کار حوزه تجارت خودرو (ورود دارایی‌ها از طریق خودرو به کشور)،
۳- اجازه ازسرگیری واردات خودرو با استفاده از اعتبار یک تا دو ساله شرکت‌های تولیدکننده اصلی به نمایندگان‌شان بدون خروج هرگونه ارز یا ریال از کشور حداقل در شرایط فعلی،
۴- اجازه ازسرگیری واردات خودرو برای خودرو‌های هیبریدی صرفا جهت جایگزینی و به کارگیری در حمل و نقل عمومی (این مهم منجر به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و حداقل کاهش مصرف سوخت به میزان ۴۰ درصد برای این نوع از خودر‌ها ضمن ارتقاء سطح ایمنی و آسایش رانندگان خودور‌های عمومی خواهد شد)،
۵- اجازه ازسرگیری واردات خودرو صرفا برای واردات خودرو‌های کم مصرف که منجر به کاهش حداقل ۴۰ درصدی مصرف سوخت، این سرمایه جایگزین ناپذیر خواهد شد. (خودور‌های زیر ۱۵۰۰ سی سی)،
۶- اجازه ازسرگیری واردات خودرو صرفا برای واردات خودرو‌های با ارزش کمتر از ۱۰ هزار یورو،
۷- اجازه ازسرگیری واردات خودرو با استفاده از بخشی از منابع ارزی بلوکه شده حاصل از فروش نفت،
۸- اجازه ازسرگیری واردات خودرو با سهمیه‌بندی خودرو‌های وارداتی بین فعالان حوزه و تخصیص حجم معینی از واردات به هر یک از فعالان با هدف حفظ کسب و کار این فعالین این حوزه از کسب و کار،
۹- اجازه ازسرگیری واردات خودرو به ازای انجام صادرات کالا توسط واردکنندگان خودرو با کارت بازرگانی واردکننده خودرو.
دبیر انجمن واردکنندگان گفته است: چنانچه با نرخ ارز فعلی واردات خودرو خارجی آزاد شود، قیمت خودرو‌های سه میلیارد تومانی، به کمتر از یک میلیارد تومان می‌رسد.
به هر صورت آنچه در بازار خودرو رویت می‌شود، این است که حداقل شرایط در مقایسه با چند ماه قبل متفاوت است. از یک سو نسبت به آینده اقتصاد ایران امیدواری ایجاد شده است و از سوی دیگر با روی کار آمدن وزیر جدید در وزارت صمت و چراغ سبز مجلسی‌ها به وارادت خودرو، شاید بتوان به واردات خودرو و افزایش عرضه امیدوارتر بود./م
