این نقش از یکسو متاثر از میزان تخریبی است که از
ریزگردها بر عرصه های طبیعی عارض گشته و از طرفی ناشی از اهمیت محوری طرح
های مقابله و پیشگیرانه جویانه حوزه منابع طبیعی برای مهار این بحران است.
براساس
این مبناگفت وگوی تشریحی با مدیرکل اداره منابع طبیعی و
آبخیزداری استان ایلام انجام داده است که متن زیر به عنوان ماحصل آن ارائه
می شود:
به گزارش تابناک ایلام؛رضا احمدی اظهار کرد: موضوع
ریزگردها مبحث مهم و تاثیرگذاری است چرا که سلامت جمعیت انسانی، جانوری و
گیاهی را درمعرض آسیب قرار داده و برای حفظ طبیعت درنگ یک ساعته هم جایز
نیست.
وی اقدام های سازنده و اصلی برای مقابله با ریزگردهای غرب کشور
باید در کانون و منشا ریزگردها که عمدتا در بیابان های عراق است صورت بگیرد
که این اقدام های زیست محیطی و مقابله با ریزگردها با توجه به وضعیت عراق
جزء اولویت های این کشور نیست.
وی یادآور شد: بروز ریزگردها حاصل
تغییرات اقلیمی و جغرافیایی، روند فزاینده بیابانی شدن کره زمین، کمبود
منابع آبی، کاهش آبهای زیرزمینی، گرم تر شدن هوای زمین در تسریع ایجاد
ریزگردها تاثیرگذاری مستقم دارد.
وی با بیان اینکه شکل گیری ریزگردها
دارای سه فرایند برداشت، حمل و رسوب یا ترسیب ریزگردها است، گفت: مرحله
برداشت ریزگردها از کانون شکل گیری توسط باد حمل و به دیگرمناطق منتقل می
شود و در مقصد رسوب می کند.
*** اداره کل منابع طبیعی استان ایلام پیشانی مقابله با ریزگردها است
**
احمدی با بیان اینکه در سریع ترین زمان ممکن باید تیم های کارشناسی
وعملیاتی با تامین اعتبارات لازم برای مقابله با ریزگردها و کاهش اثرات آن
وارد عمل شوند، تاکید کرد: برای مقابله و کنترل ریزگردها دستگاه ها و
نهادهای متعددی دخیل هستند و در این میان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری
استان مهمترین دستگاه اجرایی در این زمینه است که اقدام های موثری را در
این راستا انجام داده و این روند همچنان ادامه دارد.
وی اظهار کرد:
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام به عنوان یکی از دستگاه های
متولی مبارزه با ریزگردها با وجود کمبود منابع مالی و اعتبارات تلاش ها و
اقدام های موثر زیادی را در حوزه استان ایلام برای ترسیب و مقابله با گرد و
غبار انجام داده است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام
افزود: از سال 87 که استان ایلام مورد هجوم جدی و مداوم ریزگردها قرار گرفت
تاکنون این اداره کل بالغ بر 20 هزار هکتار عملیات اجرایی جنگل کاری،
تولید نهال های مقاوم (به ویژه درختان پهن برگ ) در خصوص رسوب ریزگردها
انجام داده است.
وی با اعلام اینکه تمام این اقدامات در داخل استان
انجام گرفته، تاکید کرد: از سال 87 تاکنون که ریزگردها به طور جدی استان
ایلام و دیگر نقاط کشور را درگیر کرده هیچ اقدامات پیشگیرانه ای در کانون
تشکیل ریزگردها یا محل برداشت آن واقع در کشور عراق صورت نگرفته و تمام
فعالیت های مقابله ای در حوزه داخلی بوده است.
*** کانون های بیابان زای داخلی مستعد تولید گرد و غبار باید احیا شوند
**
وی با اشاره به کانون های بیابان زای استان یادآور شد: 145هزار هکتار
کانون بیابانی در شهرستان دهلران قرار دارد که تاکنون از این میزان 30 هزار
هکتار آن در قالب مبارزه با بیابان زایی مورد نهال کاری وایجاد پوشش گیاهی
قرار گرفته است.
وی افزود: وجود شن های روان در مناطق بیابانی که
درحالت کلی تهدیدی جدی برای امنیت روستاها محسوب می شود اما در استان ایلام
کانون های بیابانی دارای شن های روان با استفاده از کاشت درختان مقاوم در
برابر گرماو کم آبی محصور شده است و این پوشش گیاهی امنیت روستاها در برابر
شن های روان را تامین کرده است.
احمدی عنوان کرد: هم اکنون در دهلران
که عمده بیابان های استان در این منطقه وجود دارد به مدد جنگل کاری های
انجام گرفته توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مردم این ناحیه
اقدام به زراعت و کشت و کار کرده اند و اثرات ریزگردها نیز روند کندی دارد.
وی
به اقدامات این اداره کل در زمینه آبخیزداری اشاره کرد و گفت: از سال 87
تاکنون 500 هزار هکتاراز نقاط مختلف مستعد بروز ریزگردها برای کاهش آثار
این پدیده و برای اجرای طرح های آبخیزداری در دست مطالعه است که تاکنون از
این میزان در 250 هزار هکتار از نقاط استان طرح های آبخیزداری چون تورگینس،
پخش سیلاب، بانگت کاری، پی تینگ همراه با بذرکاری اجرایی شده است.
*** خانه از پای بست ویران است *** اقدام های داخلی برای مقابله با ریزگردها به تنهایی کافی نیست
**
مجری طرح احیای جنگل های زاگرس تاکید کرد: هرچند در استان ایلام و دیگر
استان های درگیر اقدام های پیشگیرانه در این زمینه صورت گرفته اما با این
وجود حجم بالای برداشت ریزگردها در بیابان های عراق زیاد است و این طرح ها
جوابگوی مقابله با این میزان ریزگرد نیست و باید اقدام های موثر در کشور
عراق صورت بگیرد که تاکنون اقدام خاصی از طرف دولت این کشور در این حوزه
انجام نشده است.
احمدی یادآور شد: هم اکنون در نهالستان های مناطق
گرمسیری استان ایلام متعلق به اداره کل منابع طبیعی نهال هایی مقاوم به
شوری، گرما و کم آبی تولید می شود که این اداره کل با همکاری بخش خصوصی این
آمادگی کامل را دارد که در صورت هماهنگی های لازم از سوی مسئولان دولتی
ایران و عراق این نهال ها به کشور عراق حمل و در مناطق بیابانی ریزگرد زای
این کشور کاشت شود.
وی افزود: این نهال ها در صورت ایجاد هماهنگی با
بکارگیری دانش و فناوری روز دنیا وبا استفاده از توان کارشناسی نیروی
انسانی این اداره کل و بخش خصوصی استان ایلام اراضی بیابانی و کانون های
ایجاد ریزگردها در کشور عراق تثبیت و این مناطق بحران زا با کاشت نهال های
مقاوم به گرما و کم آبی احیا شود.
وی با تاکید بر اینکه در کشورهای
سوریه و عراق با توجه به شرایط خاصی که دارند و ناامنی در مناطقی که کانون
ریزگردها است، گفت: برنامه های زیست محیطی در اولویت این کشورها نیست و
فعالیت های پیشگیرانه داخلی به تنهایی کفایت نمی کند.
احمدی گفت: یکی
دیگر از مواردی که باید در نظر گرفته شود وجود سدهای متعدد و بزرگی است که
توسط کشور ترکیه در بالادست رودخانه های دجله و فرات دراین کشوراحداث شده و
حق آبه این روان آبها در عراق کاهش یافته و به تدریج باعث خشک شدن اراضی
پایین دستی این رودخانه ها و بیابانی و سبک شدن خاک این مناطق در کشورعراق و
شکل گیری ریزگردها شده است.
*** حیات گیاهی قربانی اصلی و بی دفاع ریزگردها شده اند
**
احمدی در باره تاثیرریزگردها بر پوشش جنگلی توضیح داد: حیات گیاهی به علت
ساختار آنها برخلاف دیگر موجودات زنده توان فرار و حرکت از دست ریزگردها را
نداشته و به طور مداوم در معرض هجوم گرد و غبار قرار دارد و به واقع حیات
گیاهی آسیب پذیرترین موجودات زنده در برابر این پدیده مخرب هستند.
وی
تاکید کرد: حیات درختان جنگلی در فضایی مملو از ریزگردها به علت اینکه این
موجودات زنده قادربه حرکت و مهاجرت به نقاط سالم و هوای پاک ندارند باعث
مرگ تدریجی آنها می شود و سطح آسیب پذیری و استرسشان درمقابل انواع امراض و
آفات را افزایش می دهد.
احمدی با بیان اینکه در میزان بالا و غلظت زیاد
ریزگردها خسارت های سنگینی را به پوشش گیاهی منطقه زاگرس به ویژه درختان
بلوط وارد ساخت، اظهار کرد: هردرخت بلوط در حالت عادی تنها توان جذب و
ترسیب 100میکروگرم در متر مربع ذرات معلق در هوا و ریزگردها را دارد و یک
هکتار جنگل می تواند 68 تن گرد و غبار را در خود جای دهد.
وی افزود: در
حالی که ریزگردها در مقیاس فعلی به صورت تن بر مربع به منطقه رویشی زاگرس
وارد می شود و درختان توان جذب این مقدار زیاد گرد و غبار را ندارند و همین
امر موجب کاهش قدرت ژنتیکی و خشکیدگی برگ و مرگ تدریجی این موجودات زنده
بی دفاع می شود.
وی توضیح داد: برگ درختان دارای روزنه ها و منافذ بسیار
ریزی است که عمل فتوسنتز و جذب رطوب و مواد ریزمعلق در هوا را انجام می
دهد که با ورود مقادیرزیاد گرد و غبار راه این منفذها بسته و از عمل
فتوسنتز برگ درخت کاسته و همین امر خشک شدن آن را در پی دارد.
مجری طرح
احیای جنگل های زاگرس یادآور شد: اما در استان ایلام که در واقع پیشانی و
ورودی اصلی ریزگردها به کشور بوده پوشش جنگلی به ویژه درختان بلوط این
استان در معرض آسیب بسیارجدی در برابر گرد و غبار غلیظ قرار گرفت به گونه
ای که 60 هزار هکتار از مناطق جنگلی استان دچار خشکیدگی مفرط شد.
وی
گفت: بین 10 تا 11 درصد درختان بلوط استان ایلام به شدت خشک شدند و خشکیدگی
سایر گونه های مختلف درختی نظیر زالزالک نیز قابل توجه است چرا که
ریزگردها با مسدود کردن روزنه های این درختان باعث کاهش تولید و فعالیت
متابولیسمی آنها می شود.
مجری طرح احیای جنگل های زاگرس جنگل زدایی،
خشکیدگی درختان و بروز انواع آفات درختی (سوسک چوب خوار یا بیماری ذغالی) و
نیز شکل گیری ریزگردها را حاصل به هم خوردن تعادل اکوسیستم طبیعت به علت
اقدام های عامل انسانی، کاهش نزولات جوی، افزایش دمای هوا و انقراض یا
مهاجرت برخی وحوش و پرندگان به عنوان کنترل کننده های طبیعی ... دانست.
وی تاکید کرد: آدمی در مقابل تخریب عرصه های طبیعی برای توسعه صنعت یا
کشاورزی باید چندین برابر تخریب را نهال کاری کند تا توازن و تعادل طبیعت
حفظ شود چرا که احیای مناطق تخریبی توسط خود طبیعت به سال های متمادی نیاز
دارد و بی توجهی به بازسازی طبیعت و جنگل بیابان های خشک و غبارآفرین را در
پی دارد.
*** تداوم ریزگردها خشکیدگی درختان و افزایش بیابان ها را در پی دارد
**
وی با اشاره به حضور گاه وبیگاه ریزگردها درهوای استان تاکید کرد: اگراین
روند ادامه یابد به تدریج درختان و پوشش گیاهی استان به علت توسعه خشکیدگی
از بین رفته و به مرور مراتع و جنگل ها جای خود را به بیابان داده و همین
امر موجب تسریع در روند بیابان زایی استان می شود.
احمدی متذکر شد: جنگل
های زاگرسی ارزشی مهم همچون منابع غنی نفت و گاز و دریاچه اورمیه دارند که
اگر اکنون به وضعیت حاد آنها رسیدگی و توجه نشود به تدریج همین مناطق
جنگلی به نقاطی بحرانی و تهدیدی جدی برای استان و حتی کشور تبدیل می شود.
وی
یادآور شد: هم مرزی 420 کیلومتری با کشور عراق و همجواری با استان خوزستان
که دارای کانون های بیابانی تولید کننده گرد وغبار داخلی است استان ایلام
را در معرض ریزگردهای عربی و داخلی قرار داده و بی شک تداوم این روند تا 10
سال آینده حیات جنگلی استان را با مخاطره جدی مواجه کرده که به نابودی
حیات گیاهی استان ایلام می انجامد.
*** اقدام های مقابله ای منابع طبیعی استان مستلزم تامین اعتبار است
**
وی در باره اعتبارات تخصیصی استان به مقابله با ریزگردها اشاره و
اظهارکرد: هیچ گونه اعتبار خاصی از سوی سازمان جنگل ها و استان برای مبحث
ریزگردها و اقدام های صورت گرفته اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در این
زمینه تخصیص نیافته است.
به گفته احمدی اعتبارات اقدام های صورت گرفته
در بخش ریزگردها از منابع داخلی این اداره کل تامین شده و سعی ما بر این
است که با اتخاذ تدابیر موثر این منابع مالی محدود را برای ادامه فعالیت
های پیشگیرانه از ریزگردها مدیریت کنیم.
وی از آنجا که کشورایران از
لحاظ اقلیم جغرافیایی جزء مناطق گرم و خشک و بیابانی و با پوشش اندک جنگلی و
مرتعی با روند افزایشی بیابان زایی است ، گفت: دولت برای کاهش این پدیده
مخرب باید اقدام به توسعه پوشش جنگلی و تثبیت خاک های بیابانی و محصور کردن
این اراضی با کاشت نهال مقاوم کند.
وی یادآور شد: برای مقابله با
بیابان زایی و کاهش اثرات مخرب این پدیده باید بین 30 تا 60 درصد اراضی
کشور جنگل کاری شود در حالیکه روند کاهش پوشش جنگلی و جنگل زدایی در کشور
بسیار پیش رونده است.
*** توصیه ها و پیشنهاد های آقای مدیرکل
وی
راه علاج مقابله داخلی با ریزگردها و نیز بیابان زایی را افزایش جنگل و
نهال کاری و اجرای طرح های آبخیزداری برشمرد و خواستار تزریق اعتبارات ویژه
و تعیین ردیف بودجه معین برای این حوزه شد و یادآوری کرد: در سطح بین
الملل نیز مجامع جهانی باید با همراهی و همکاری جدی کشورهای درگیر با مساله
ریزگردها با این پدیده مخرب که سلامت تمام موجودات زنده به ویژه انسان را
به خطر می اندازد مقابله کنند.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری
استان ایلام اقدام هایی چون مالچ پاشی، بادشکن زنده و غیر زنده و برنامه
هایی از این دست می تواند تا حدودی موثر باشد اما باید با اجرای عملیات
تخصیص اعتبار و فرایند آبخیزداری و کاشت درخت به مقابله واقعی و عینی با
این پدیده رفت.
به توصیه مجری طرح احیای جنگل های زاگرس استفاده از
نیروی انسانی ماهر، با دانش و باتجربه در عرصه ها نسبت به ایجاد پوشش گیاهی
و کاشت نهال با استفاده از گونه های مقاوم در برابر گرما، شوری و کم آبی
که موجب سنگین شدن دانه های خاک و افزایش رطوبت در مناطق بیابانی و مستعد
بروز ریزگرد برای پیشگیری ومقابله با این پدیده مخرب موثر است.
وی افزود: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی برای پیشگیری و مقابله با ریزگردها و یا کند کردن اثرات آن باید برنامه ها و فعالیت های آبخیزداری، تثبیت خاک، چنگل کاری و... انجام شود که این اقدام ها نیازمند اعتبارات کلان است.
بر اساس گزارش های اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام تاکنون 39 روز آلودگی ناشی از گرد و غبار را پشت سر گذاشته است.
